Kare planlı bir orta avlu, bu avluya bağlanan kilise ve yer altı mekânlarından oluşur.

 

İç Anadolu'nun Orta Kızılırmak bölümünün güneydoğusundadır. Niğde'nin Gümüşler beldesinin ortasındaki 1500 m genişliğinde bir tüf kaya kitlesinin içine oyulmuştur.

 

Manastır ve yeraltı yerleşmesi 10. yüzyılda büyük yerleşim merkezlerinden uzakta inşa edilmiş; o devirde "Traicas olarak adlandırılmıştır-. Çevresinde eski dönemlerden kalma gümüş yataklarının bulunmasından ötürü Osmanlı imparatorluğu döneminde Eski Gümüşler kasabası olarak adlandırıldı ve manastır, gayrimüslüm halk tarafından ibadet amaçlı kullanıldı. Cumhuriyet döneminde 1924 Lozan Mübadelesi sonucunda Niğde ili çevresindeki gayrimüslimler Yunanistan'a göç edince manastır işlevliğini kaybederek terk edildi, kırk yıl kadar kullanılmadı.

 

Manastır, 1962 yılında yeniden keşfedildi; İngiliz arkeolog Michael Gough tarafından 1963 yılında restorasyon çalışmaları başladı.Gümüşler Manastırı ve çevresi 1973 yılında arkeolojik sit alanı ilan edilerek ziyarete açıldı.